Zazaki – Türkçe
Qeseykerdena Kongra Dêsımi, 16-18.11.2018, Frankfurt am Main.
Video: https://youtu.be/fteIXJuObrE
Gelê xweng u bırezê me ye delal, nas u dostê me ye hêja hun xêr hatın.
Liebe Gäste ich heiße Sie/Euch im Namen der Zentralrat der Dersimer willkommen und begrüße Sie/Euch alle sehr herzlich.
Mave xêr qomê Dêsımi,
Mave xêr nas u dostê Dêsımi,
şıma xêr amê! Rınd ke estê, rınd ke amê.
Şıma hondê raa duri gureta xo çım, gınê rau ra amê. Amê ke neçariya hometa marê derman bê; zon, kultur, itıqat u welatê ma Dêsımi rê wair veciyê, tenga homete werte ra wedardaene rê çıla bê, roşt bê.
Guman kena ke no emegê şıma, ra u rêça eraxoamaena Dêsımıca rê bıbo çığır. Çığır bo ke endi kes toz meerzo rêça xo, kes eslê xo inkar mekero, bılbılê zonê xo bo, wairê war u wêrtê xo bo.
Çı rınd ke, ma pêro pia ewro ebe Kongra Dêsımi xorê wairêni kenime,
wairêni re welatê xo kenime.
Çı rınd ke, wairê heqa xo vecime, waşten u watenenê xo anime ra zon.
Bızanê ke ma ita teyna nime. Ne ke şarê Dêsımi, têde isanê ke wairê heq u huquqiyê ewro fêl u roê xora lewê ma derê, lewê u zerrê na Kongra Dêsimi derê.
Kar u lecê Kongra Dêsımi ma u dina alemi rê xêr bo. Xızır daim car u indadê made bıreso.
Qomê Dêsımi, Kongra Dêsımi waşten u itaciya qomê Dêsımi ra veciye werte.
Berê pêro pia, ma, namê xora, seba xora, seba welatê xora, seba hardê dewreşi ra, seba ewlad u tewladê xora, seba çel u çukê xora thalê xuyê kori bıçarnime, ebe na Kongra gırê kori bıqurfnime, game raveri berzime. Ma ke pêro pia bıwazime, bilganê xo jü kerime, çiyo ke nêbeno, nêmaneno.
Kongra Dêsımi ebe dest u pa, fêl u emelê pil u qıc be cêni u cüamerdi ra, qom u qebili ra ama huzbar. Coka ke, weşiye u tarixê qomê made, gamê de hewl u gırsa.
Eşq bo şımarê, şıma rê eşq bo ke, şıma wair u şahadê na roc u na satê.
Kongra Dêsımi wa qom u hardê marê, qomanê Anadoliye u Mezopotamya rê, dina u dare rê, xêr u xeratiye, weşiye u haştiye biaro.
Ma çı wazenime?
Ma,
huquq u qanun de têdustiye,
heqa xuya isani u isantiye,
heqa xuya kamiyê u xoseriye,
heqa zagon u kulturê xo,
heqa zonanê xo wazenime.
Dêsım, Hardo Dewrêş de zaf zoni qesey bene. Hama, ma zanime ke wertê ni zonanê made Kırmancki/Zazaki hedê vindibiyaene dero. Coka ma gereke gıraniya xo bıdêrime Kırmancki/Zazaki ser. Naê wa u bıraê maê Kırdaşi/Khurmanci marê zede nêvinenê. Ê ki zanenê ke Kirdaşki/Khurmanci de devadev 70ê qanalê Televizyoni estê. Ê ki zanenê ke Khurmanci 4-5 dugela de qesey beno, zonê mektebo.
Hama Kırmancki/Zazaki tık u teyna Dêsım de qesey beno. Eke welatê xora qurifiya pay ra mendena xo, ajo newe resnaena xo bena çetın. No zono delal, zonê Xızıri beno vindi şono.
Qomo delal,
Dêsımi rê serfiraziye u xoseriye,
Tırkiya rê demokrasi u hukuk wazenime.
Bê xoseriya jü be jü isani,
bê xoseriya jü be jü qomi
Bê xoseriya jü be jü itıqati,
Bê xosriya jü be jü zoni
dina nêbena xoser.
Ma haştiye wazenime, xorê;
ma haştiye wazenime, welate xorê, harde xorê.
Ma haştiye wazenime, her kok u bınge ra têde qomunê Anadoliye u Mezopotamya rê.
Ma haştiye wazenime, dina u alemi rê…
Hardê dina serro ne waxtê de, ne ki caê de herb u perodaiş u çheka nêwazenime.
İlam ke hardê zereweşiyê, Hardê Dêsımi sero qe nêwazenime. Dêsım u Dêsımıca de endi ne fırre, ne ki teqate menda.
İta ra veng danime. İlam ke vengê dezge u örgüte ke cebr u zor xorê bınge cênê, veng re ina kenime. Vanime, bêrê ma ebe qeyde u usılê haştiye u zerrewesiye ra Dêsımi rêyna şên kerime.
Hazır u nazırê qedırgırani,
Bızanê ke, ma koti bime Dêsım ocaro, çıke o zerrrê madero.
Xovira mekerê ke ita, na salone de zerriya Dêsımi erzena…
Weş bo Dêsım.
Weş bo Kongra Dêsımi.
Dersim Kongresi Açılış Konuşması, 16-18.11.2018, Frankıfurt am Main
Merhaba canlar.
Sizleri, Almanya’nın Frankfurt şehrinde, bir çoğunuza aşina olan bu salonda, Dersim kamillerinin sabah güneşine yüzlerini dönerek secde ederken dile getirdikleri şu minnet ile selamlamak istiyorum:
“Ey kutsal Güneş
İlkin cana ve tene
Bacı ile kardeşe
Amca, dayı ve yeğene
Ağaca, taşa, toprağa
Yabandaki kurda, kuşa
Kapı komşuya
Hayırlı bir kapı aç
Bizi de onların hatırına bağışla…”
Bizi de Dersim uğruna verilen emeklerin yüzü, suyu hürmetine bağışlasın.
Dostlar,
Dersim Meclisi ve Dersim Kongresi hakkında söze başlamadan önce, konumuzla alakalı olduğu için size kısaca, bizi oraya götüren süreçten söz etmek istiyorum.
Kiminizin bildiği gibi Dersim Dernekleri Federasyonu FDG içinde uzunca bir zamana mal olan olumsuz gelişmeler oldu ve FDG içinde bölünmeye yol açtı. Çokça emekle kurulan ve Dersim’e yönelik iyi işler yapan bu kurumumuzdaki bölünmeyi gidermek amacıyla bir heyet kurulması kararlaştırıldı. Epey bir zaman alan ve maalesef istenilen sonuca varamayan heyet çalışmaları sonrası, oluşan potansiyeli değerlendirmek, Dersim’e nasıl daha iyi katkımız olur; Dersimlileri tüm farklılıklarına rağmen nasıl bir araya getirebiliriz sorularına cevap olmak için çalışmanın boyutu değiştirildi. Ve geniş kapsamlı bir toplantı organize edilmesi kararlaştırıldı. Akabinde 19-21 Şubat 2016 tarihleri arasında Almanya’nın Zwingenberg kasabasında Dersim Meclis Girişimi’nin ilk toplantısı organize edilerek ilk adım da atıldı. O günden bugüne yaklaşık üç yıl geçti. Verilen her çaba ile çalışma olgunlaşarak kongre aşamasına geldi.
Huzurunuzda ilk adımın atıldığı andan bugüne, Dersim Meclisi ve onun hazırlamış olduğu Dersim Kongresine, emeği geçen tüm arkadaşlara teşekkür etmek istiyoruz.
Değerli canlar,
’38 Soykırımı, 1994 köy yakmaları, göçe zorlama, yerleşim birimlerimizin demografisini değiştirme, baraj yapma, siyanür ile altın arama, ormanlarımızı yakma gibi fiziksel soykırımın yanısıra yatılı okulları açıp dillerimizi unutturma, Raa Heq İnancı’nı yasaklama, onu asimile etme amacıyla da zihinsel soykırım uygulandı, programlı bu vahşet hala sürmektedir.
Bildiğiniz gibi son yıllarda Türkiye ve Dersim’de baskı ve sindirme politikalarından dolayı neredeyse kimse bir şey yapamaz duruma gelmiştir. Bu nedenle yurtdışında yapılan çalışmalar daha da önem kazanmaktadır. Orada yaşayanların gözü, kulağı bizlerdedir. Bunu dikkate almamız gerekiyor.
Canlar,
Dersim denilince akla ilk gelen sanırım siyasettir ve siyasi mücadeledir. Dersimliler hemen hemen her örgütün ya kurucuları ya da taşıyıcılarıdır. Bu durumun garipsenecek bir yanı yoktur. Objektif gerçekliğin ta kendisidir.
Durum böyle olmakla beraber biz, kendimizi var eden gerçekliği göremedik. Kendimizi var eden değerlerimize yeterince sahip çıkamadık. Hep bir başkası olduk, kendimiz olmayı bir türlü beceremedik. Bundan dolayı varlığımızın sebebi olan değerlerimize zaman zaman zararlar da verdik. Yani dil, kültür, inanç ve kimlik gibi Dersimi Dersim yapan değerlerden epeyce uzaklaştık. Tarihi Dersim coğrafyasını devletin bize dayattığı şekli ile Mamekiye/Tunceli içine hapsettik ve ’37-38’de uygulanan soykırıma karşı yapılan meşru müdafaayı “isyan” olarak lanse ettik.
Oysa ki tarihi Dersim coğrafyasını Cumhuriyet ideologları dahi “Kabuk Dersim, et Dersim, çekirdek Dersim” olarak görebilmişlerdir. Bir yandan Koçgirili Alişer Efendi’nin şiirlerini, öte taraftan Vartolu Dewrêş Baba’nın yanık ezgisi “Mı va, hewri veciyay hewrê siay, diyarê Dêsımi sero bı vılay“ı içselleştirebilseydik tarihi Dersim coğrafyasının ruhi birlikteliğini yakalayabilme şansımız da olabilirdi.
Buna rağmen Dersimlilik bilincini bir çeşit unutmadık, unutturmadık. Eksik ve yanlışlarımıza rağmen, Dersim davasını sürdürdük. Kalbimiz hep Dersim’den yana attı.
Dersimliler olarak bizi etkileyen, kendisine endekslediğimiz, yaşamımızda hayati önem taşıyan meselelerden birisi elbette de Dersim fikriyatıdır, Dersim davasıdır.
Çoğumuz, 38 anlatılarıyla büyüdüğümüz için, tedavisi zor travmalar yaşadık.
Bütün bunlar göz önün alındığında, Dersim davasının bizim açımızdan neden hayati önem taşıdığı rahatça anlaşılır.
Durum böyle olunca mücadele de kaçınılmaz olur. Özellikle 12 Eylül 1980 darbesinden sonra birçok Dersimli de yurtdışına çıktı. Yurtdışında ilk zamanlar dil kültür, daha sonraları inanç ve kimlik ağırlıklı çalışmalar yapıldı.
On yıllardır bu dava uğruna mücadele verilmektedir. Geride bırakılan bu mücadele süreci içerisinde karşılaştığımız en büyük sorun Dersim’in temsiliyet sorunudur. Neden Dersim Meclisi, neden Dersim Kongresi sorusunun cevabı tam da bu temsiliyet sorununda yatmaktadır.
Meclis bağlamında yürütülen çalışmalarda önemli düşünce farklılıklarının olduğunu tespit etmemize rağmen, Dersim toplumunun kimlik tanımlaması, kendisini çevreleyen komşulardan farklı bir etnik-kültürel özellik gösterdiği, coğrafyası, tarihi, yaşam felsefesi, dili, inancı, kutsiyetleri ve bunların bileşeni olan kültürü ile özgün bir toplum olduğu gerçeği birlikte çalışmamızın zeminini oluşturdu.
Evet, 1980’li yıllardan bu yana Kürt, Kırmanc/Zaza eksenli çalışmalar yapan dergi, kültür çevreleri, siyasi örgütlenmeler, federasyonlar oldu ve bazılarının çalışmaları hala devam ediyor. Fakat temsiliyet anlamında meşruluğu tartışma götürmeyecek Dersimi bir yapılanma maalesef olmadı. Bahsi geçen çalışmalar ya Kürtçülük ya Kırmanciyecilik ya Zazaistancılık ya da Merkez Dersim’i baz alan, tarihi Dersim coğrafyasının bütünlüğünden yoksun, ya da siyasi formatı Dersim’i kapsamaktan uzak çalışmalardı.
Dersim Fikriyatı’nın Temel kriteri Dersimliliktir; tarihi Dersim coğrafyası temel alınarak, bu coğrafya üzerindeki tüm kimliklerin kabullenilmesidir. Üzerinde konsensüs sağlanabilecek olan asgari müştereklerdir.
Nedir bu asgari müşterekler?
Bunları tarihi Dersim coğrafyasının korunması, Dersim’in dilleri, inancı, kimliği ve kültürü olarak sıralayabiliriz.
Dersim Meclisi ve Dersim Kongresi çalışması sürecinde şu sorularla karşılaştık:
- Neden Dersim Meclisi’ne gerek duyuyorsunuz?
- Dersim Meclis’i, bugüne kadar kurulmuş yapılanmalardan farklı ne yapacak?
- Dersim Kongresi toplamanın şartları var mı?
- Nasıl kendinizde meclis, ya da kongre kurma hakkını görüyorsunuz?
Bu sorular ve meclis çalışmasını gereksiz görme duruşu esas olarak kendisini sol, devrimci olarak tanımlayan çevrelerden geliyor. Kendisini Dersim’in kahyası olarak gören birkaç kişi ise, Dersimli kurum ve şahıslar arasındaki her çelişkiyi ve farklılığı da kullanarak, başından beri bu çalışmaya milis torunları, örgütlüler, karanlık kişiler babında düşmanca bir tutum içine girdi. Özellikle sosyal medyada iğrenç bir saldır kampanyası yürüten bu şahısların sayısı bir elin beş parmağını geçmez.
Evet, neden bir Dersim Kongresi?
- Dersim’in farklılığı gerçeğini aslında her siyasi ideolojik akım şu ya da bu şekilde kabul eder. Örneğin, Kürt Hareketi, sol cephe, (iktidar, muhalefet uyum içinde Dersim’i koparılıp atılması gereken bir çıban olarak görmekle beraber) devlet cephesi…
- Her kesim, bu farklılığı kendi “bütününün parçası”, genel programlarının hizmetinde, ona bağlı ele alınması gereken bir sorun olarak görür.
Dersim Meclis’i ve Dersim Kongresi, toplumun sosyolojik, sosyo-psikolojik ve politik-ideolojik parçalanmışlığını dikkate alarak, Dersimli aidiyet duygusunda bir rönesans, yeniden canlanma zorunluluğuna dikkat çeker.
Başka halklar gibi Dersimlilerin de kendisi olmaya, kendisini kendi kurumları aracılığıyla temsil etmeye, kendi BÜTÜNÜ ekseninden dünyaya kendi penceresinden bakmaya hakkı ve ihtiyacı vardır.
Canlar,
- Var olan ideolojik yapılanmaların güçleri tek başına toplumsal meseleleri çözmeye yetmez.
- Mesailerinin ağırlığı çözüm üretmeye yönelik değil, birbirini yerme ağırlıklıdır.
- Dersim tarihine ve Dersim sorunun geneline siyasi-ideolojik programlarına kullanacakları malzeme tedarik etme perspektifinden bakıyorlar. Dersim sorununu, kendi “bütünün” hizmetinde, her an bu bütüne feda edilebilecek bir alt kategori unsuru olarak görürler. Dersim gerektiğinde “bütüne” feda edilebilir.
Dersim Meclis’i/Dersim Kongresi’nin “Bütünü” Dersim’dir, Dersim meselesidir.
Bu bütün sağdan sola bir yelpazeyi içinde barındırır.
Tüm kimliklere eşit mesafede durarak Dersimlilik bilinci ve aidiyetini yeniden yeşertmeyi amaçlar.
Sonuç olarak:
Dersim Sorunu her Dersimlinin, hatta etnik kökeninden bağımsız olarak her Alevi’nin bireysel sorunudur. Negatif süreci, tersine çevirmek için her Dersimli birey sorumluluk üstlenmek zorundadır.
Dersimlilerin bugüne kadar Kongre ya da Meclis oluşturma gibi deneyleri olamamıştır.
“Mıslet/Meclis oluşturma ve Kongre toplama çalışmaları Dersimliler için bir ilktir. Mevcut durumda kullanabileceğimiz tarihi ve toplumsal bir tecrübemiz yoktur. Bir nevi el yordamıyla yol alıyoruz. Dinliyoruz, fikir beyan ediyoruz, tartışıyoruz, bazen birbirimizi de kırıyoruz. Fakat birey olarak kendimize dönebiliyor ve özümüzü dara çekebiliyoruz. Ancak bu şekilde her CANımızı kapsayabilecek ortak iradeyi bulabiliyoruz. Gelişmenin ancak çelişkilerle cebelleşme yoluyla olabileceğinin farkındayız. Dersim’in ve Dersimli toplumun içinde bulunduğu sosyal, ekonomik ve siyasal durumun, yani mevcut şartların her yönüyle aleyhimize olduğunun farkındayız. Ve yine mevcut olanın sınırlarını aşma cüretini gösteremeden, mevcut olanı dönüştürmek ve onun ilerisinde bir gelişme sağlamanın da mümkün olmadığının bilincindeyiz.
Dersim Meclisi ve Dersim Kongresi çalışmaları, senaryosu önceden yazılmış, defalarca provası yapılmış bir sahne oyunu değildir. Dolayısıyla bu çalışmanın inişli çıkışlı olması, arzu edilmeyen adımların atılması, yanlışların yapılması gayet anlaşılır bir durumdur. Dersimli bireylerin birbiriyle geçimsizliği ortak karakteristik özellikleridir. Buna rağmen farklı düşünen ve hareket eden insanları bir arada tutma becerisini göstermeliyiz, içselleştirmeliyiz.
Canlar,
«Şimdi Dersimli olma zamanı» şiarıyla hepinizi tekrar yürekten selamlıyor ve kongrenin başarılı geçmesi diliyorum.
Cümlemize kolay gelsin.
17.11.2018
Hasan Dursun
Dersim Kongresi Başarıyla Sonuçlandı!
(Sonuç Bildirgesi ve Kongre Sözleşmesi’ni yayınlıyoruz.)
16-18 Kasım tarihleri arasında Almanya’nın Frankfurt am Main şehrinde, Dersim, Türkiye metropolleri ve Avrupa’nın değişik ülkelerinden gelen çok sayıda katılımcıyla gerçekleştirilen Dersim Kongresi başarıyla sonuçlandı. 51 kişilik Dersim Kongresi Meclisi’ni seçen katılımcılar, Dersim için tarihi bir adım atmanın haklı gururunu yaşadılar.
Dersim Meclisi’nin (Mısletê Dêsımi) ev sahipliğinde yapılan Kongremiz, 15 Kasım 1937’de Elazığ Buğday Meydanı’nda idam edilen Dersim ileri gelenlerini (ağlerê Dêsımi) anma programı ile açıldı.
Bir yılı aşkın bir süredir tartışmaya açılmış olan Dersim Kongresi Sözleşme Taslağı kongreye sunuldu. Oldukça verimli ve öğretici tartışmalardan sonra, yapılan değişikliklerle birlikte katılımcıların onayına sunulan taslak, Dersim Kongresi Sözleşmesi olarak kabul edildi.
Çok sayıda kurumun ve kişinin mesajlarıyla selamladığı ve destek verdiği kongremizde, akademi ve bilim dünyasından insanlar ve katılımcılar Dersim’in temel sorunlarına ilişkin sunumlar yaptı.
Kongreye sunulan karar tasarıları tartışıldı ve bir kısmını aşağıya aktaracağımız önemli kararlar alındı.
- Dersim Kongresi, ‘38 Tertelesi’ni soykırım olarak, 04 Mayıs gününü de toplumsal yas günü olarak kabul eder. Kongre Meclisini, Dersim Soykırımı’nı başta Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği olmak üzere uluslararası platformlara taşımakla görevlendirir. Kongre Meclisi’ne, Türkiye Cumhuriyeti devletini, uluslararası sözleşmelerden doğan görev ve sorumluluklarını kabul edip yerine getirmesi için bütün Dersimli kurumlarla birlikte çalışmasını telkin eder.
- Dersim Kongresi, UNESCO’nun yok olma tehlikesiyle karşı karşıya bulunan diller arasında saydığı Kırmancki/Dımılki/Zazaki dilinin korunması için özel bir çaba sarf edilmesi gerekliliğine dikkat çeker. Bu alanda çalışma yürüten akademisyen ve kurumlarla birlikte hareket edilmesini önerir.
- Kongremiz, Dersim İtikatı’na yönelen her türlü asimilasyoncu ve misyoncu çabayı mahküm eder. Dersim İtikatı’nın özgüllüğü temel alınarak yol önderleri tarafından incelenmesine ve tarihsel dinamikleri üzerinde yeniden güçlendirilmesi gerekliliğine vurgu yapar.
- Dersim Kongresi, Dersim coğrafyasının yaşanılabilir bir bölge olarak yeniden inşa edilmesinin zorunluluğuna dikkat çeker. Bunun için ekonomik kalkınmayı ve yeniden yerleşmeyi teşvik edecek projeler hazırlayacak, çevre tahribatına karşı faaliyet yürütecek, uluslararası sözleşmeleri ve tecrübeleri değerlendirerek yerel idareler hakkında fikir geliştirecek komisyonlar oluşturulmasını karar altına alır.
- Dersim Kongresi, başta Sılo Qız olmak üzere kültürümüzün taşıyıcılarına özel şükranlarını sunar, onlarla dayanışma içinde olduğunu beyan eder.
Kongremiz, Dersim toplumunun olağanüstü koşullar ve ciddi tehditlerle karşıya karşıya bulunduğu gerçeğini bir an bile göz ardı etmeme zorunluluğuna dikkat çekerek, Dersimli her bireyin ağır sorumluluk altında olduğuna bir daha dikkat çekti. Kongremiz, Dersim’in geleceği için umutları yeşerten bir kıvılcım yakmıştır. Bütün Dersimlileri, Şimdi Dersimli Olmanın Zamanıdır! şiarıyla bu kıvılcıma sahip çıkmaya ve Dersim umudunu yeşertmeye çağırıyoruz.
Dersim Kongresi Meclisi
18 Kasım 2018
Frankfurt am Main (Almanya)
Dersim Kongresi Sözleşmesi
Giriş
Dersim toplumu bütün diğer toplumlar gibi son yüzyılda her açıdan çok büyük değişimler yaşadı. Dersim toplumundaki bu değişim ve başkalaşım, diğer pek çok topluma benzer normal bir gelişme ve ilerleme seyri izleyemedi. Sanayileşme ve kırdan kente doğru başlayan göç ve bu göçün yarattığı görece normal değişimleri dışta tutacak olursak farklı düzeylerdeki diğer bütün değişimler tümüyle egemen devletlerin/iktidarların ve yakınlarındaki daha güçlü toplumların her alanda uyguladıkları sistematik asimilasyon politikaları yoluyla gerçekleştirildi.
Dersim, Osmanlı ve Cumhuriyet tarihi boyunca hep “halledilmesi gereken” bir sorun, sökülüp atılması gereken bir “çıban” olarak görüldü. İtikat, dil, tarih, kültür, etnik mensubiyet ve her alanda bir asimilasyon sürecinin hedefi haline getirildi. Altmışlı yıllarda ve sonrasında Dersim coğrafyasında faaliyet gösteren siyasi yapılar ise Dersim toplumunun özgünlüğünü göremediler. Dersim toplumunun tarihini, etnik-kültürel kimliğini, dilini çevre halklarının tarihine, etnik-kültürel kimliklerine ve diline tabi kılarak ele aldılar. Yüzyıllar boyu inanç eksenine dayalı bir iç bütünsellik arz eden ve çevre toplumlarından tamamen farklı olan toplumsal değerleri önemsenmedi.
Osmanlı’dan Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar, dönem dönem küçülerek de olsa Dersim, defakto otonom/özerk bir statüye sahip idi. Bunun iki boyutu ve kaynağı vardı. Birincisi, Osmanlı İmparatorluğu’nun örgütlenme sisteminden, ikincisi de Dersim’in kendi kendini yönetme ve “kendini yönettirmeme” kararlılığı ve ısrarından besleniyordu. Bir devleti yoktu. Yazılı bir anayasası ve ceza yasaları yoktu. Seçilmiş politik temsilcileri de yoktu. Bütün bu kavram ve kategorilerden daha yalın, daha tabii, daha inandırıcı ve oldukça güçlü manevi bağları vardı. Bu bağları formüle eden ritüelleri ve sembolleri vardı. Kırmanciye İtikattı ve bunun “cem, cemat” sistemi bütünselliğine dayanan gerçek manada bir “toplumsal sözleşme”ye sahiplerdi. Dersimliler, Tertele/Soykırım günlerine kadar ısrarla bunu korumaya, yaşatmaya ve kendi kaderini kendileri belirlemeye çabalamışlardır. ’38 Soykırımı, Dersim’in anahtarını yitirdiği, iç hukukunun bozulduğu miladıdır. Sonraki yıllarda Dersimli, kendi adına söz söyleme hakkından men edilmiştir. Dersimliler olarak, toplumumuzun kendi adına karar vermesi, yerel ve uluslararası platformlarda temsilini sağlamak amacıyla Dersim Kongresi’ni gerçekleştirdik.
Dersim Kongresi’nin Amaçları:
-
- Dersim Kongresi, bir bütün olarak Dersim toplumunun temsiliyetini hedefler. Çağımızdaki her toplum gibi Dersim toplumu da kendi içinde değişik etnik, dilsel, inançsal, siyasal farklılıklar barındırır. Bu farklı toplumsal kesimlerin oluşturduğu her kuruluş/oluşum (siyasi partiler, inanç kurumları, sivil toplum örgütleri, mesleki birlikler vs.) Dersim Kongresi Sözleşmesi’ni kabul etmekle Dersim Kongresi’nin bileşenidir. Sivil bir oluşum olarak Dersim Kongresi hiçbir politik yapının ya da grubun denetiminde değildir.
- Dersim Kongresi, Dersim’i sadece bugünkü “Tunceli ili” sınırlarından ibaret görmez. Dersim Kongresi’nin temsil etmeyi öngördüğü coğrafya, defalarca sınırları değiştirilmesine rağmen tarihi Dersim’dir.
- Kendini Dersimli olarak gören ve Dersimli kimliğinde buluşan toplumsal grup ve bireyler Dersim Kongresi’nin sosyal tabanını oluşturur. Dersimlilik, kendisini etnik inançsal ve kültürel olarak farklı tanımlayan, Dersimli kimliği, bu kimlikle kendisini ifade eden sosyal kümelerin, etnik ve inanç kimliklerini asimile yoluyla potasında eriten bir üst kimlik değil, tam tersine, bunların Dersim coğrafyasında kendisini farklı tanımlamaya devam edebilmelerinin teminatıdır.
- Dersim Kongresi, Dersim’de konuşulan bütün dillerin özgürce kullanılmasını savunur. UNESCO tarafından kaybolma tehlikesi altında olan diller arasında sayılan Kırmancki/Dımılki/Zazaki’ye pozitif ayrımcılık uygulanmasını benimser.
- Dersim Kongresi, komşu halklarla karşılıklı saygı temelinde barış içinde yaşamaya özel önem verir, komşu halkların demokratik temsil kurumlarıyla birlikte çalışmak için çaba sarfeder. Bölge halkları arasında birbirini karşılıklı tanımaya ve hak eşitliğine dayalı ilişki geliştirir. Irkçılığa, milliyetçiliğe, dini bağnazlığa ve her türlü ayırımcılığa karşıdır.
- Dersim Kongresi, toplum yaşamını çağdaş seküler normlara göre şekillenmesini benimser.
- Dersim Kongresi, şiddeti ve savaşı ret eder. Dersim’in sorunlarını ve taleplerini uluslararası hukukun normları çerçevesinde gündeme getirmeyi ve çözüme ulaştırmayı esas alır. Dersim Meclis Girişimi’nin Zwingenberg Sonuç Bildirgesi’nde (19-20 Şubat 2016) Dersim’deki somut duruma ilişkin yaptığı aşağıdaki tespitin önemine vurgu yapar: “İçinde bulunduğumuz konjonktürde şiddetin her türlüsü, varlık yokluk meselesi ile cebelleşen, Dersim ve Dersimlilerin zararınadır. Dersim toplumu, kendisini kuşatan şiddet/savaş sarmalında boğulup yok edilme tehlikesi ile yüz yüzedir. Toplumumuzun daha fazla şiddet ve savaş ortamını kaldırabilecek mecali kalmamıştır. Bu nedenle silahlanmaya, şiddetin örgütlenmesine hayır diyor, başta Dersim ve bölgemiz olmak üzere çeşitli coğrafyalarda sürdürülen savaşların son bulmasını istiyoruz.”
- Dersimliler, Dersim coğrafyasına “Hardo Dewres” tanımlamasıyla “kutsallık” addederler. Dersim Kongresi, Osmanlı İmparatorluğu döneminde başlayıp Türkiye Cumhuriyeti Devleti tarafından devam ettirilen Dersim coğrafyasını Dersimlilerden arındırma, yaşanmaz bir bölge haline getirme politikasına karşı çıkar. Devlet tarafından gündeme getirilen baraj projelerini, doğaya ve onun bir parçası olan canlılara zarar verici metotlarla maden arama girişimlerini, orman yangınlarını vb. ekolojik tahribata neden olan ve tarihi doğal kültür mirasımızın yok edilmesini hedefleyen pratikleri kabul etmez. Dersim’in bütün yeraltı ve yerüstü zenginlik kaynakları tarihi toplumsal ve doğal mirasımızın bir parçasıdır. Dünya kültürel mirasının da bir parçası olan Dersim coğrafyasının hiçbir gerekçeyle suistimal edilmesine müsamaha gösterilemez.
- Dersim’in yaşanılır bir bölge olarak yeniden inşası, bu inşa için zaruri olan ekonomik ve yerleşim projelerinin üretilmesi, hayata geçirilmesi için faaliyette bulunmak Dersim Kongresi’nin öncelikli görevleri arasındadır.
- Dersim toplumu, günümüzde bir nevi diaspora toplumu haline getirilmiştir. Türkiye ve Avrupa başta olmak üzere dünyanın dört bir yanına dağılmış Dersim kökenli nüfus, Dersim coğrafyasında yaşayan nüfustan kat be kat fazladır. Diasporada yaşayan yeni kuşak Dersimliler giderek köken ve kültürel mirasından koparak, içinde sosyalleştikleri hakim kültürel kimliklere adapte olmaktadırlar. Kökeninden ve kültüründen kopuş, Dersimliler arasındaki ruhi şekillenme ortaklığının bozulmasına, birkaç kuşak sonra da yok olmasına neden olacaktır. Dersim Kongresi, diasporadaki Dersim toplumunu, Dersim’in tarihi kolektif hafızasıyla buluşturmaya gayret ederek, Dersimlilerin “biz” olmasını sağlayacak bilincin gelişmesi için çalışmalar yürütür.
- Dersim Kongresi, başta İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi olmak üzere; kadın, çocuk, işçi, çevre, hayvan, iklim, vb. hakları önceleyen ve koruyan uluslararası sözleşmeleri kabul eder.
- Dersim Kongresi, ’38 Tertelesi’ni bir soykırım, 04 Mayıs gününü toplumsal yas günü olarak kabul eder.
Dersim Kongresi
17 Kasım 2018
Frankfurt am Main, Almanya
Kültür-sanat dünyamıza çağrı!
“Kültür dosdoğru yollar açar.”
Değerli kardeşler,
bilgi, inanç, ahlak, hukuk, gelenek ve bir toplumun üyesi olarak edindiğimiz her türlü yetenek ve alışkanlıkları içeren kültürümüzü üreten, besleyen ve geliştiren şair, müzisyen, edebiyatçı, ressam kısaca ‘kendi varlığı üzerine düşünen’ kardeşlerimiz;
Dersim Kongresi Örgütleme Kurulu olarak, özgün kültürümüzü bize miras bırakan, tez zaman kültür kurucuları, temsilcileri ve bugün aramızda olmayan Sey Qaji, Weliyê Wuşenê Yimami, Zarife Xatun ve Alişer Efendi, İvisê Sey Khali, Hesené Qaji, Firik Dede, Yılmaz Güney, Aşık Mahzuni Şerif, Davut Sulari, Ali Ekber Çiçek, Feyzullah Çınar… ve adını burada anamadığımız tarihi değerlerimizin hatırasına, sizleri 16-18 Kasım 2018 günü Almanya’nın Frankfurt şehrinde toplanacak Dersim Kongresi’ne davet ediyoruz. Bunu hiç birimizin siyasal eğilim ve pratik konumlanışını gözetmeden yaptığımızı ısrarla vurgulamak isteriz. Katkılarınız için daha şimdiden teşekkür ediyoruz.
Hep birlikte Dersimi yaşatmaya diyoruz.
30. Eylül 2018
Dersim Meclisi – Dersim Kongresi Örgütleme Komitesi
Cumhuriyetin kuruluşundan bu yana devlet, özel yasalarla uyguladığı şiddet, ’38 Soykırımı, 12 Eylül ‘80 darbesi, 1994 köy yakma ve boşaltılmaları ile kalmamış, barajlar vb. çalışmalarla doğasını da tahrip etmiş, her tür baskı ve zorbalığa başvurarak Dersimlileri yerinden, yurdundan çıkarmaya zorlamıştır. Devlet, göç ettirilen Dersimlilerin tekrar o kutsal topraklara dönmesini ve o topraklarda barınmasını engellemek, Dersim’i insansızlaştırmak için her yolu fütursuzca denemiş ve denemektedir.
Raa Heq İnancı gereği karıncayı dahi incitmeyen, tabiatla barışık yaşamasını bilen, ağır bir suç işlenmesi halinde dahi kişiye “düşkünlük” cezasını uygulayan, cana kıymanın günah olduğunu kabul eden bu toplumda Veli Sarısaltık, Erkan Doğan, Necmettin Yılmaz ve Rıza Örük vakalarında olduğu gibi örgütlerce yapılan infazlar da Dersim’i yaşanılır kılmaktan uzaklaştırıyor.
Dersim’de demografik yapı değişiyor. Dersim’i yaşanır kılmanın yolu Dersim’de hatrı sayılır bir nufüsun barınmasından geçer. Bu da ancak Dersimliler’in kendi aralarında barışık olmaları, farklılıklarına rağmen birbirlerini kabullenmeleri, şiddetten uzak durmalarıyla mümkündür.
En kutsal değer yaşam hakkıdır. Bir insanın hayatına son vermek insanlık suçudur. Gerekçesi ne olursa olsun sivil bir insanın bu şekilde öldürülmesi kabul edilemez. Daha önceki benzer olaylarda hayatına son verip sonra “özür” dileyip hata olduğunu belirtmek de kabul edilir bir davranış değildir. Dersim’in son yüzyıllık tarihinde aşiretlerarası kavgalardaki ölümler dışında bir toplumsal mekanizma kararı ile verilen “ölüm cezası” yoktur. Tecrit ve yanlız bırakılma cezası, özelliği gereği en ağır cezadır. Son otuz yılda Dersim’de bir çok insan haksız olarak “ölümle” cezalandırıldı. Ortada adil olması bir yana, bir yargılama bile sözkonusu olmamıştır. Bu tür eylemleri şidetle kınıyoruz.
Daha önce de belirttiğimiz gibi içinde bulunduğumuz konjonktürde şiddetin her türlüsü, varlık yokluk meselesi ile cebelleşen, Dersim ve Dersimliler’in zararınadır. Dersim toplumu, kendisini kuşatan şiddet/savaş sarmalında boğulup yok edilme tehlikesi ile yüz yüzedir. Toplumuzun daha fazla şiddet ve savaş ortamını kaldırabilecek mecali kalmamıştır.
Dersimlilerin veya gençlerimizin daha fazla ölmesini istemiyoruz. İnsanın yaşam hakkı kutsaldır, ona dokunulamaz. Dersim’de yargısız-savunmasız şekilde sivillerin katledilmesini insani ve vicdani bulmuyor, tüm bu şiddet olaylarının özellikle de o kutsal topraklarımızda artık son bulmasını bekliyoruz.
Bu nedenle silahlanmaya, şiddetin örgütlenmesine hayır diyor, başta Dersim ve bölgemiz olmak üzere çeşitli coğrafyalarda sürdürülen savaşların son bulmasını istiyoruz.
26.09.2017
Dersim Meclisi – Avrupa
CeKa’nın iddiları LİSAN bilimlerine uyuyor mu?
Dört beş bin yıl önce pagan toplumlar, kavimler döneminden beri var olan “lisanların tarihi” tek tanrılı dinlerin tarihinden çok eskidir. Sivas’tan Tahran’a kadar olan bölgelerde yaşayan kavimlerin tarihini kendi lisanlarını temel alarak bir de lisanlar açısından irdelersek daha önemli, daha eski ve daha ilginç sonuçlara varabiliriz. Çünkü uzun insanlık tarihine bakarsak “tek tanrılı dinler “dünkü çocuk” sayılır.
Anadolu ve Dersim’e ilk tek Tanrılı din Hristiyanlıktır ve bu din ilk defa İsa’dan sonra 300 yıllarında Ermeniler kanalıyla Anadolu’dan Ermenistan’a kadar yayılma imkanı bulmuştur. Yani çağımızdan yaklaşık 1700 yıl önce Dersim’de tek Tanrılı dinler yoktu. Bölgede bu dinlerden dolayı çatışmalar, problemler de yoktu…
Çağımızda bilimsel alanlardaki teknik gelişmelerden dolayı tüm bilim dallarında uzmanlar çoğaldılar. Artık teknik makinelerle bile lisan ve bu lisana ait lehçeler belirlenebiliyor.
Çağımızda “lisan bilimin” üzerine de diplomalı, tahsilli, hakiki uzmanlar çoğaldı. Örneğin; iki yüzyıl önce insanın her hastalığı ve organları tek doktora teslim edilirdi. Oysa şimdi sağlık alanında insanların organlarına göre onlarca uzman doktor bulunuyor.
Lisan üzerine eskiden uzmanlaşma yoktu. Kürtçe ile Zazaca’nın aynı dil olduğu hakkında CeKa’nın alıntılar yaptığı cümleler veya düşünceler artık eskide kaldılar. Çünkü çağımızda lisanları bir çok değişik açıdan inceleyen ve karşılaştırma yapan yeni teknikler bulundu. Fakültelerden mezun olmuş uzmanlar çoğaldı ve daha anlamlı araştırmalar yapıldı. Ayrıca Kırmancki-Zaza dili üzerine fakülte bitirmiş, dilimiz üzerine tezler yazmış Dersimli dil bilimcileri de çoğaldı son yıllarda. Lisan uzmanlarından Dersimli Zülfi Selcan ile Mesut Keskin de Zazaca’nın Kürtçe’den niçin farklı ve ayrı bir dil olduğunu birçok yönüyle açıkladılar. Zazaca’nın Kürtçe’den farklı ve ayrı olduğu üzerine üç Dersimli genç de dilbilimci olarak fakültelerde tezler yazdılar. Anadilimizi bildikleri için bu Dersimli lisan uzmanlarımızın düşüncelerine daha çok güvenmek gerekir.
Alman dil bilimcisi Oscar Mann ile Hollandalı Martin Von Bruinissen de Zazaca ile Kürtçe’nin birbirinden farklı ve ayrı dil olduğunu açıkladılar.
Hem Dersimli uzmanlar, hem de uluslararası lisan uzmanları Zazaca ile Kürtçe üzerine incelemeler, araştırmalar yaptılar. Zazaca ile Kürtçe arasında gırtlak=fonetik=ses bilgisi, morfoloji=şekil bilgisi, sentaks=sözdizimi, leksik=kelime hazinesi bakımından yapılan karşılaştırmalar ve incelemeler sonucunda Zazaca ile Kürtçe’nin birbirinin lehçesi olmadıklarını; birbirinden ayrı lisanlar olduklarını tespit edip açıkladılar. Bunu açıklayan dil uzmanlardan biri de Kürtler’in dostudur. Yine bu lisan uzmanlardan bazıları Zazaca’nın tarihinin Kürtçe’den daha eski olduğunu da belirttiler. CeKa gibiler her nedense bu bilimsel araştırmaları yok sayıyor ve 70 yıl önceki yazılara takılıp kalıyorlar.
Acaba Lisan üzerine yazı yazan CeKa’lar adlarını verdiğim bu uzman profesörlerin lisan hakkında yazdıklarından haberi yok mu? Lisanların tarihi gelişimine dayanmayan; dil bilimlerini inkar eden asparagas ırkçı tezlerin halk içinde tutunma şansları olabilir mi?
Şeref Han’ın yazdıklarına dayanarak Kürtler’in kendileri bile (ve dolayısıyla lisanları da) beş altı asır önce DOĞU Anadolu’ya geldiğini; tek Tanrılı dinlerin ise bu bölgeye 1700 yıl önce geldiğini açıklamıştım. Öyleyse tek Tanrılı dinlerden önce Anadolu’dan Tahran’a kadar olan bölgede dört, beş bin yıl yaşamış olan pagan toplumlar döneminde bu bölgelerde hangi lisanlar vardı? Eğer tarihin labirentleri iyi incelenirse Türkçe’nin ve Kürtçe’nin bahsedilen bölgede olmadığı zamanlarda Sivas’tan ta Tahran’a kadar uzanan bu bölgelerde Zazaca, Ermenice ve Persçe’nin yaygın olarak konuşulduğu tespit edilir. Persler’in İsa’dan önce tüm Anadolu ve Tırakya’yı işgal edip yaklaşık 350 yıl yönettiğini; Dersim bölgesinin Perslere bağlı Ermeni Sarplığı içinde kaldığını bilmeyen bir tarihçi olamaz. Yine Persçe lisanının Kürtçe, Türkçe ve Zazaca’yı etkilediğini bilmeyen bir aydın da yoktur.
Ayrıca pratik hayata bakarak da lisanlar üzerine mantıklı yorumlar yapılabilir. Diller üzerine bir sohbet anında Efendi Yıldız şöyle bir mantıklı yorum yaptı: “Göç eden her halk gittiği ülkede baskın ve yaygın olan lisanı öğrenmek zorunda kalır. Son yıllarda Türkiye’ye gelen Suriyeliler ülkede yaygın olan Türkçeyi öğrenmek zorunda kaldılar. Bin yıllarında Türk boylarıyla birlikte gelip Dersim’den Erzurum’a kadar olan bölgede Saltuklu Beyliği’ni kuran Kızılbaş Sarısaltukluların ana dili Türkçeydi. Eğer bu bölgede Türkçe baskın ve yaygın olsaydı ana dilleri Türkçe olarak kalırdı. Bu bölgede Kürtçe yaygın ve baskın olsaydı; Sarusaltıklular Kürtçe öğrenmek zorunda kalırdı. Oysa Sarusaltukluların %90’ının zamanla Zazaca (Dersimce) öğrendi. Öğrenmekle kalmadı Sarı Saltukluların ana dilleri Zazaca oldu. Sadece bu durum bile bu bölgelerde Zazaca’nın çok eskiden beri baskın ve yaygın olduğunun bir delilidir.” Bu yorum mantıklı değil mi?
Sonuç olarak ırklar, dinler ve lisanlar arasındaki tarihi ilişkileri, tarihi gelişmeleri bilmeyenlerin, dil uzmanlarının bu alanda yazdıklarını önemsemeyenlerin elbette ki, lisan bilimine göre Kırmancki=Zazaca ile Kürtçe’nin tarihi köklerinin çok farklı ve ayrı olduğundan haberi olmaz. Dilbilim uzmanlarını önemsemeyen; tarihteki gelişimleri, dönüşümleri ve halkların yerleşim yerlerini görmezden gelen ve her şeye son yarım asırdaki ırkçı gözlükle bakan CeKa gibiler konuştuğu anadilini bile doğru tercüme etmiyor; Zazaca’yı bildiği halde çarpıtarak tercüme ediyorlar.
Örneğin “Ma Kırmancime” söylemini “Biz Kürdüz” diye tercüme ediyor CeKa gibiler.
Oysa “sözlü tarih” için Dersim’de yapılan alan çalışmalarında evlerine gidilen yüzlerce yaşlı Dersimli’nin anadiliyle konuştuğu CD’lerde “Ez Kırmancki zanon, Kırdaşki ki zanon, Tırki ki zanon” dediği tespit edildi. Üç farklı dili konuştuğuna vurgu yapıyorlar. Kamillerimizin otantik ve en masumane duygularla yaptığı konuşmaları bazı televizyon ekranlarındaki röportajlardan da tespit edebilirsiniz.
Kamillerimiz yukarıdaki cümlede bulunan Kırmancki kelimesi ile Alevi Dersim halkının dilini, Kırdaşki kelimesi ile Alevi olan ve Kürtçe konuşanları, Tırki ile Türkçeyi kast ediyor. Saf ve temiz yürekli kamillerimizin kendi anadiliyle yaptıkları otantik konuşmalarda hile aranamaz herhalde. Bizler ana dilimiz olan Kırmancki diline göre düşünürsek; Zaza kelimesi Zazaca konuşan Sünniler anlamında kullanılır. Ma Kırmancime, “İ Khurê” derken ise Kürt komşularının hem dil, hem de inanç bakımından Dersimlilerden ayrı olduğuna vurgu yaparlar.
Khuri kelimesi Kürtçe konuşan ve inancı Sünni-Şafii olanlar için kullanılır. Anadilimizi çok iyi bilen CeKa’nın köylüleri de, babası ve dedesi de CeKa’nın Ma Kırmancime deyimini Kürt olarak tercüme ettiğini duysa “Ne lao CeKo, CeKo! Tı sa vanay?” derlerdi.
Ta baştan beri saydığım bütün tarihi gerçekleri, dinsel çatışmaları ve dil uzmanlarının incelemelerini bir an görmezden gelip bugünkü hayatın pratiğine dönelim. Örneğin gönüllü asimile olmayı kabullenmiş olan bizim CeKa ana diliyle yazılmış bir sayfalık yazıyı Zazaca bilmeyen Diyarbakırlı veya Iraklı bir Kürde verse acaba % 5 ini tercüme edebilirler mi? Hayatın içindeki bu somut durum bile az önce adlarını yazdığımız lisan uzmanlarını haklı çıkarmaz mı? Bundan dolayı diyorum ki, lisan biliminde, hem tarihi ve toplumsal belleğimizde yeri olmayan, yani açık deyimle bilimsel olmayan bazı ırkçı söylem ve algılarla, hem de ısmarlama yazılarla halkımızı kandırıp yanlış yönlendirmek imkansızdır, ayrıca etik bir tavır da değildir…
İnsani kamillerimizin değerleri önemsemek anlamında kullandıkları bir sözdür.
Bir yanda Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Dersim’e uygulanan baskı ve asimilasyonlar, özellikle ’37-38 süreciyle yaşatılan blinç kırılması, öte yanda sol ve Kürt Ulusal Mücadelesi ile yaşanan süreç sonucu zayıflayan veya kısmen yok olan Dersimlilik bilinci gibi durumlarla karşıkarşıyayız.
Özellikle Türkiye ve Dersim’deki Dersimliler açısından kendi olmak, kendini yaşamak, elde kalan değerlere sahip çıkmak ve onlar üzerinden tekrardan “kendini var etmek” arayışı gibi bir değişim ve gelişmenin içindeyiz. Kapalı bir toplum olarak coğrafyanın da sunduğu avantajdan dolayı kendi olmayı bir çeşit yaşayan Dersimliler, öncesini saymazsak dahi T.C. Devleti’nin 80 yıllık planlı ve proğramlı yok etme ve asimilasyonun yanı sıra son 30-40 yıllık “ulusal” mücadelenin ideolojik ve baskı aygıtlarıyla değişime tabi tutuldular.
Bilgi kirliliği ve istemleri dışında vuku bulan değişimlerin farkına varılması ve özgün bilgilerin ifade edilmesi, dil, kültür ve inanç bazında hedef birliğinin sağlanması, kolektif bilincin harekete geçirilmesi, birlikte düşünme, birlikte çözüm arama, birlikte karar alma, yönetimde ve kararlarda ahengin ve uyumun sağlanması ancak ortak aklın kullanılması ile mümkün olmaktadır.
Ortak akıl, birden fazla kişinin toplanarak bir konu hakkında akıl kapasitelerini ve düşünce güçlerini birleştirmesidir. Zereweşiye kültürü gereği mevki, makam ve benlik duygusundan arınmış bir şekilde karşıt fikirlerin yarattığı zengin düşüncelerin sentezlenerek, tek bir kişinin düşünemeyeceği kadar büyük bir aklın ortaya çıkmasıdır.
Ortak akıl bir konuyu çok boyutlu bir bakış açısı ile değerlendirmek, kolektif bilinci harekete geçirmek, konunun gelecek vizyonunu tanımlamak, strateji ve eylem planları belirlemek anlamında önemlidir.
Günümüzde sivil toplum kuruluşları fikirlerini, yapacaklarını daha hazırlık aşamasında iken toplumla veya ilgili kişi ve kuruluşlarla paylaşırlar. Toplumu bilgilendirerek, plan ve projelerini yaparken baştan itibaren konuya dahil olabilecek kişi ve kuruluşlarla değişik yol ve yöntemler kullanarak görüş alış verişinde bulunurlar ki, bir yandan yapmak istediklerini ona göre şekillendirmelerini, uygulamalarını, öte taraftan da düşüncelerinin toplum tarafından daha rahat kabul görmesini sağlasınlar.
Yapılan çalışmalarla ulaştığımız asgari müştereklerimiz var. Fikir alış-verişi sonucunda ulaştığımız bu veriler elbette ortak bir aklın ürünü. Yapacağımız çalışmalar, atacağımız adımlar bizi eksik olanla buluşturacak, böylece ortak müştereklerimizi çoğaltarak önceliklerimizi belirlememiz ve hayata geçirmemiz kolaylaşacaktır.
Ortak akıl “mukades” bir şey de değildir. Eldeki verilerin, tıpkı kimilerin bir zamanlar ’38 Soykırımı’na “isyan” demeleri gibi, bilgi ve bilincin artmasıyla değişmesi mümkün ve hatalar dahi ortak akla ulaşmada iş görebilir. Fakat ortak akıldan bakmak, Dersim’i Dersim eden değerleri önemsemeyen kuru kalabalıkları oluşturmak, Dersim’de her türlü şiddete hayır diyemeyecek olan veya öncelikleri Dersim olmayan örgütlere gidip onlardan destur almak değildir.
Dersim’in özgünlüklerine sahip çıkarak, ona buna yamamadan “xoseriya” Dêsımi asgari olarak ortak müşterekler bazında savunan akıl ortak akıldır.
Ortak aklı bulmaya çalışmak bir anlamda özgünlüğü koruyarak kensensüs oluşturup geleceği şekillendirme çalışmasıdır, strateji geliştirmenin aracıdır. Bu nedenle önemlidir.
Fakat asgari müşterekleri dahi kabullenmeyen örgütlerle, adı devrimci veya yürtsever de olsa, bir konsesüse varma olasılığı düşük. Bunların olmaması halinde ortak aklın olamayacağını ifade etmek de işi yokuşa sürmektir.
28.04.2017
X. Çelker
13 Ocak 2017 tarihli resmi gazetede yayınlanan Bakanlar Kurulu Kararı ile Munzur Vadisi Milli Parkı’nda yapımı planlanan Konaktepe Barajı ve HES I-II için Bakanlar Kurulu tarafından acele kamulaştırma kararı çıkartılarak toplam 4 baraj ve 6 HES projesi yargı kararlarına rağmen uygulanmaya çalışılıyor.
Devletin Dersim’i “derin sulara” gömmek amacı ile Munzur Vadisi Milli Parkı’nda yapımına başlayacağı barajlar ve HES’lere karşı ortak ve etkili bir mücadele geliştirmek amacı ile Dersim-Merkez’de aralarında milletvekilleri, belediye başkanları, siyasi parti, sivil toplum ve meslek örgütlerinin de bulunduğu ellinin üzerinde kurum ve kişi; 15.02.2017 tarihinde biraraya gelerek “Munzur Özgür Aksın Meclisi”ni kurdu. Kurulan bu meclis 9 kişiden oluşan Yürütme Kurulu‘nu seçti.
Tunceli Ticaret ve Sanayi Odası (TTSO) Meclis Toplantı Salonu’nda yapılan basın toplantısında konuşan Yürütme Kurulu sözcüsü Yusuf Cengiz, meclisin kuruluşunu ve amacını şöyle ifade etti:
„Geçtiğimiz günlerde Dersim Merkezde Emek Örgütleri, Meslek Odaları, Kanaat ve İnanç önderleri, Çiftçiler, Su Mücadelesi verenler, Yaşam savunucuları, Ekoloji Hareketleri, Muhtarlar, Belediye Başkanları ve İl Genel Meclis üyeleri, Milletvekilleri ve Demokratik Kitle Örgütleri ile bir araya gelerek konuyu ülke ve dünya gündeme taşıma, yasal her türlü çalışmayı yapma ve hükümet yetkilileri ile görüşme dahil çalışma ve girişimlerde bulunma kararı aldık.
Baraj ve HES projelerinin bir an önce durdurulması konusunda siyasi nüans farkı gözetmeksizin bir arada durma, konuyu ülke ve dünya gündemine taşıma kararı aldık.
Amacımız 1961 yılından bu yana ilimizde gerçekleştirilen ve gerçekleştirilmeye çalışılan Baraj ve HES’lere karşı ilimizde yaşam ve hayatı savunmak ve coğrafyamızı baraj bataklığından kurtarmaktır.
(…)
Munzur Vadisi Milli Parkı sınırları içerisinde toplam 4 Baraj ve 6 HES projesine izin veren bakanlık kararının iptali amacıyla 19.12.2011 tarihinde dava açılmıştı.
Davanın temyiz sürecinde Danıştay 10. Dairesi 2014/247 E. sayılı dosyasında verdiği 06.11.2014 tarihli karar ile “Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu Kararı veya Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir Kararı alınmadıkça projelerle ilgili onay ve izin verilemez” diyerek Çevre ve Orman Bakanlığı’nın Munzur Vadisi Milli Parkı’nda yapımı planlanan 4 Baraj ve 5 HES Projesi ile Mercan Reg. HES Projesine Milli Parklar Kanunu’nun 14. maddesi çerçevesinde verdiği izin kararının iptal edilmesi gerektiğini belirtmiştir.
Anılan tüm Danıştay kararlarına rağmen Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Danıştay kararlarını hiçe sayarak Munzur Vadisi Milli Parkı sınırlarında inşa edilmesi planlanan en büyük Baraj Projesi durumundaki Konaktepe Barajı ve Konaktepe HES I ile Konaktepe HES II Projesi’nin Nazım İmar Planı ile Uygulama İmar Planı’nı onaylamıştı.
İmar Planları’na karşı açılan dava hali hazırda İdare Mahkemesi’nde devam etmekte olup dava kapsamında Keşif ve Bilirkişi incelemesi yapılması ara kararı alınmıştır.
Hal böyleyken 13.01.2017 tarihli ve 29947 sayılı resmi Gazete’de yayımlanan 2016/9574 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Konaktepe Barajı ve HES I-II için Acele Kamulaştırma Kararı alınmıştır.
Belirtmek gerekir ki Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun ve Danıştay 10. Dairesi’nin Munzur kararları geçerliliklerini korumaktadır. Hal böyleyken Çevresel Etki Değerlendirmesi süreci işletilmeden ve bu kapsamda Projenin çevresel etkileri analiz edilmeden Acele Kamulaştırma Kararı alınması hukuka çok açık şekilde aykırıdır.
Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme hükümlerine göre Munzur Vadisi Milli Parkı Dünya Kültür Mirası Listesi’nde yer alması gereken alanlardandır. Nitekim Munzur Üniversitesi Senatosu da Munzur Vadisi Milli Parkı’nın Dünya Kültür Mirası Listesi’ne önerilmesi / alınması için gerekli kriterleri taşıdığına dair bir rapor hazırlamıştır. Keza, Munzur Vadisi Milli Parkı 1. Derece Doğal Sit Alanı olarak tespit ve tescil edilmesi gereken bir alandır. Nitekim Elazığ Müze Müdürlüğü uzmanlarının anılan doğrultuda hazırlanmış raporu bulunmaktadır.
(…)
Kısaca Munzur Vadisi Milli Parkı flora ve fauna açısından eşsiz türlere sahip bir alan olup tabiat özellikleri ve güzellikleri ile de önemli bir sahadır.
Munzur Vadisi, bilim, muhafaza ve doğal güzellik açısından istisnai evrensel değeri olan oluşumları barındırdığı gibi tükenme tehdidi altındaki hayvan ve bitki türlerini de barındırmaktadır.
Munzur ve Pülümür Vadileri Türkiye ve Dünya ölçeğinde ekosistemler içermekte olup başta tarım, hayvancılık ve doğa sporları olmak üzere önemli bir potansiyele sahiptir. Bu değerler de yaşadığımız Dünyanın zenginliğidir.
Munzur, Alevilik bakımından da bir inanç ve ibadet merkezidir. Yöre mitolojisinde önemli yer bulan Munzur’un Efsanevi bir yanı da bulunmaktadır. Ayrıca iki Vadide onlarca inanç yeri (Hızır Gölü, Nişange, Ulu Ağaç v.d. ) mevcut olup sürekli ziyaret edilmekte ve adaklar adanmaktadır.
(…)
Dersimlilerin Türkiye’de ve dünyada örgütlü bulundukları her yerde doğanın tahribatına neden olacak her türlü uygulamaya karşı mücadele edeceklerini belirtmek isteriz.“
Avrupa’da barajların yapımına karşı, Munzur Özgür Aksın Meclisi ile koordineli çalışmalar sürdürmek amacıyla 26.03.2016 tarihinde Köln’de bir toplantı organize edildi. Bu toplantıda, “Munzur Özgür Aksın-Avrupa Platformu” oluşturuldu. Köln’de yapılan toplantıda Yusuf Cengiz ülkedeki platform ve yapılan çalışmalar hakkında bilgilendirmede bulundu.
Munzur Özgür Aksın-Avrupa Platformu, Avrupa’da çevre ve insan hakları örgütleriyle çeşitli çalışmalar organize etmek, Avrupa kamuoyunun duyarlılığını oluşturmak, desteğini almak, siyasi platformlarda ve parlamentolarda konuyu gündeme getirmek amacıyla kuruldu. Platformumuz, ilk adım olarak da Munzur Özgür Aksın Meclisi’ni temsilen Almanya’da bulunan sayın Yusuf Cengiz‘in bazı Alman parlamenterler ve çevre örgütleriyle görüşmelerini organize etti. Ayrca NRW eyalet parlamentosu ziyaret edildi.
Bizler Avrupa’daki Dersim ve Alevi inanç kurumları bir araya gelerek oluşturduğumuz platform çalışmalarını kamuoyuna ilan ediyor, Avrupa’daki duyarlı kamuoyunu Munzur’u ve Dersim‘i sahiplenmeye çağırıyoruz.
10.04.2017
Munzur Özgür Aksın-Avrupa Platformu
Muzır Bêwair Niyo – Platformê Avrupa
- Almanya Alevi Birlikleri Federasyonu (AABF)
- Avrupa Demokratik Dersim Birlikleri Federasyonu (ADEF)
- Avrupa Dersim Dernekleri Federasyonu (FDG)
- Demokratik Alevi Federasyonu (FEDA)
- Dersim Gemeinde Rhein-Ruhr e.V.
- Dersim Kulturverein Rhein-Main e.V.
- Dersim Meclisi – Avrupa Çevre Komisyonu
- Dersim Özgürlük İnsiyatifi
- Förderverein Städtefreundschaft Ovacik/Tunceli – Solingen e.V.
- Kureyşan Köyü ile Dayanışma Derneği
- Kurmeşliler Derneği
Dersim Meclisi üzerine uzun bir zamandır bir makale yazmak istiyordum, ancak şimdi olanaklı oldu. Bu konuda yazan arkadaşlar önemli noktalara vurgular yaptılar. Ancak anlaşılan yazılanlar ya yeterince kamuoyu tarafından takip edilmemiş ya da dikkatli olarak incelenememiş. Dersimliler neden Meclis kuruyor sorusu hala soruluyor. Bazı konulara kendimce açıklık getirmeye çalışacağım.
Dersim Meclisini yaklaşık otuz yıldır devam eden, Dersimin etno-kültürel kimliği, tarihsel duruşu, kültürel farklılığı, özgün ve özerk yapısı üzerine yapılan tartışmaların evrimsel dönüşüm aşamasının bir sonucu veya sentezi olarak kabul etmek gerekir.
Dersim Meclisi büyük Dersim coğrafyasını kendine esas alan, Dersim’e ait kültürel renkliliği ve siyasi çeşitliliği demokrasinin bir realitesi olarak kabul eder. Dersim Meclisi bütün bu farklılıkları barış içinde yaşamasını öngören, Dersimin tarihsel kimliğini yaşatmak ve kendi kendini yönetmek projesidir. Herkesin hem fikir olduğu “Özerk Dersim” in siyasal ve yönetsel olarak reorganize etmek, siyasetini oluşturmak ve bunun altyapısını hazırlamaktır. Bu adım ile Dersim kendi kimliği, tarihsel duruşu ve özgür bayrağıyla tarihin sahnesine çıkıyor.
Her toplumun yaşadığı belli tarihsel momentler vardır. Bu tarihsel momente örgütlü ve politik hedefleri konusunda netlemiş ve buna uygun örgütler kurmuş toplumlar özgürlüklerini çoğunlukla kazanmışlardır. Bu proje, Dersimin geleceğini tayin eden bir özgürleşme hareketidir. Dersimlilerin var olan kurumları önemli kısmı yarı politik kurumlardır. Bu kurumlar da toplumun bütün eğilimlerin yansıtan ortak oluşumlar değildir. Yani Dersim’in direkt siyasi temsilcileri değildirler, aksine Dersim’in ihtiyacı olan kurumlar oluşturmak güncel ve acil politik bir görevdir. Dersim Meclisi, bu nesnel ihtiyacın bir ürünüdür.
Reel-politik durum ve bölgesel savaş Dersim için bir tehdit oluşturmaktadır. Türkiye’nin içinde bulunduğu buhran bir içsavaşa evrilme riski taşımaktadır. Bu durum karşısında Dersimlilerin diplomatik platformlarda kendilerini ifade edeceği ve caydırıcı girişimlerde bulunacağı siyasi bir oluşuma ihtiyaçları vardır.
Dersim toplumu, içinde bulunduğumuz bu jeo-politik denklemde, bölgesel alt-üst oluşta kendi geleceğini belirleme konusunda tarihsel bir dönüm noktasında olduğunu söylemeliyiz. Bu çatışmalar Dersim toplumunun bütün kaderini değiştirebilir veya ciddi bir felakete de götürebilir. Bölgesel bu çatışmanın ve içsavaş tehdidini ilk hedefleyeceği etno-toplulukladan birinin Dersim olacağını söylemek için çok derin analiz ve öngörülere gerek yoktur. Dersimliler bu yakın tehditti görerek ortak bir refleks ve eylem birliği geliştirmeleri gerekiyor. Bu duruma uygun siyasi oluşumlar ve önleyici siyasetler oluşturmak zorundayız. Dersim’in özgün ve özerk kimliğine denk düşecek siyasi bir oluşum yaratmak tarihsel bir zorunluluk olarak aydınların, siyasi hareketlerin, demokratik kurumların ertelemeyeceği acil bir görevdir.
Dersim bir çok acıdan sorunlu bir alan, üst üste koyduğumuzda dört haritaya denk gelen bir siyasi hegemonya iddiası orta yerinde durmaktadır. (Ermenistan, Kürdistan, Zazaistan, Türkiye) Bu hegemonya iddialar farklı siyasi angajmanları yaratarak, özgün bir Dersim siyasetinin yaratılmasına, rasyonel politik kimlik gelişimini ve ortak bir siyasi oluşumun şekillenmesini ciddi şekilde engellemektedir. Bu nedenle, Dersim toplumunun ortak siyasi-rasyonal akil gelişimi bir çok açıdan ciddi handikaplar barındırmaktadır. Bu ancak çoğulcu demokrasi anlayışıyla aşılabilir.
Bir handikap ise, 40 yıldır savaş koşullarında yasayan bir toplum olarak ve ’38’de yaşanan travmatik durum da buna eklenince, toplum olarak sağlıklı düşünme ve analitik sonuçlara varmamız konusunda bir hayli zor bir süreçle karşı karşıya olduğumuzu bilmeliyiz. Bu travmatik durum sadece akil parçalanması yaratmamış, realiteden kopuş ve nesnel olma duygusunu da kaybetmemize neden olmuştur. Siyasi bölünmüşlük, ortak bir siyasi hedef konusunda anlaşmamızı, ortak yönelim ve hedefler için bir araya gelmemizi güçleştiren önemli faktörlerdir. Dersimliler bu zorlu süreci yıpranmış ve dejenere olmuş normlar yerine, yeni normlar inşa ederek, kültürel değişimi sağlayarak, demokratik kültür ve fikir farklılıklarına karşı toleranslı olmayı güçlendirerek aşabilirler.
En basta belirtmek gerekir ki, Dersim Meclisi, Dersim’in geleceğini çok ilgilendiren önemli politik bir projedir. Dersimliler tarihlerinde kendi politik talepleri için ilk kez bir araya geliyor ve kendilerini uluslararası politik düzlemde temsil edecek kurum ve meşru bir temsiliyet yaratmış olacaklardır. Dersimlilerin asgari düzeyde ortak iradesini yansıtacak bir “Temsilciler Meclisi” oluşturmak istiyorlar.
Dersim Meclisi, Avrupa’da, Dersim’de ve Türkiye metropollerindeki meclis çalışmaları bir olgunluğa kavuştuktan sonra, genel bir “Dersim Kongresi”ni toplamayı nihai hedef olarak önüne koymuştur. Dersim Kongresi katılımcı ve demokratik çoğulculuk temeline dayanan bir nitelik ile birlikte “Dersim Toplumsal Sözleşmesi”ni de deklere etmeyi öngörmektedir. Bu sözleşme, herkesi kapsayan ideolojik önyargılardan arınmış, nesnel durumun analizine dayanan, ampirik ve tarihsel olguları esas alan natürel bir karakteri olacaktır.
Dersim büyük bir aydın potansiyeli olan dinamik bir toplumdur. Dünyanın evrensel ve demokratik değerleri ile barışık yaşayan, yaşadığı toplumun sempatisini kendi kültürel değerleri ile birleştiren modern bir toplumdur. Bu objektif durum, Dersimin uluslararası politik arenada tanınması için önemli bir avantajdır. Bu avantaj profesyonel politik yöntemlerle Dersim’in etno-kültürel kimliğinin tanınması için önemli bir şanstır. Dersim Meclisi, diplomasi ve siyasi çalışmalar yapacak, Dersim’in karsı karşıya olduğu bu tehlikeyi ve olası saldırılar karsısında dünya siyaset arenasında destek ve kamuoyu oluşturmak için girişimlerde bulunacak. Dersim’in büyük bir aydın diasporası ve büyük bir potansiyeli var. Bu potansiyel ve entelektüel aklın kolektif şekilde harekete geçmesi Dersim’in geleceğine, şekillenmesine büyük katkı sağlayacak.
Sonuç olarak, Dersimlilerin kendi özgürlüklerini kazanması ve kendi kaderlerini belirlemesinde, özgür iradeleriyle hareket etmelerinin objektif koşulları oluşmuştur. Bunu adı “Dersim Rönesans’ı”dır.
Dersim kendi kimligi, tarihsel duruşu ve özgür bayrağıla tarihin sahnesine çıkıyor.
06.04.2017
Mısletê Dêsımi yönetiminin görevlendirdiği üç kişilik bir heyet olarak Mart ayında İstanbul, Ankara’dan Dersim’e kadar gitmiştik. Türkiye’de karşılaştığımız Dersimliler bize Mısletê Dêsımi hakkında bir çok soru sordular. Genellikle olumlu fikirlerini sundular. Elbet olumsuzlar da vardı. Bu kadar fazla sorulardan anlaşılıyor ki, “Mısletê Dêsımi teşkilatlanması” halkımız arasında ilgi, merak veya heyecan yaratmış. Merak, heyecan veya ilgiyle bize en çok sorulan sorular şunlardı:
Niçin Mısletê Dêsımi? Var olan Dersimli gruplardan farkınız ne? Buna gerek var mıydı? Amacınız ne? Nasıl ve nerden başaracaksınız? Dersim’de neler yapacaksınız? İlkeleriniz neler?
NİÇİN MISLETÊ DÊSIMİ?
Bilindiği gibi Dersim Eyaleti; Osmanlı döneminden 1938’lere kadar bir nevi aşiretler federasyonu gibi kendi kendini yönetti. Osmanlı beş asır içinde “11’i büyük olmak üzere yaptığı 108 askeri sefere (saldırıya) rağmen direnen Dersim-Merkezi işgal edemedi.” (Kaynak: 11.08.1937 tarihli TAN gazetesi) 1937-38’de ise terteleye, acımasız bir soykırıma uğradı halkımız. Ağa (ağler)-pir birliğinde süregelen önderlik veya ortak akıl acı bir yenilgiyle yok oldu veya edildi.
Niçin Mısletê Dêsımi diye soranlara cevabım şudur: Bizler, soykırımına uğrayan bir halkın torunları olarak atalarımızın var olma yolunda mücadele ettikleri beş asırlık şanlı ve onurlu direniş tarihimizin doğru ve hatalı yönlerini tümüyle sahiplenmek için Mısletê Dêsımi diyoruz. Ve Dersim’in yok edilen ortak aklını, ortak şuurunu, temsiliyetini yeniden oluşturmak istiyoruz. Bunun için Mısletê Dêsımi bir ihtiyaçtır. Bizi diğer gruplardan ayıran farkımız ise tüm gücümüzü yok edilmek üzere olan Dersim coğrafyasını korumak ve kurtarmaya çalışmaktır. Yani bizim birincil görevimiz Dersim Davası’dır. Bizim mayamız, genlerimiz Dersim’de oluştuğu halde, Dersim’den beslendiğimiz halde başkalarına hizmet ediyorduk. Eskiden gücümüzü başka alanlara harcayan bizler bu gün Dersim’in hizmetçisi olmak istiyor ve sadece bu konuda yoğunlaşıyoruz. Planlanan barajlar ve HESlerle sular altına gömülmek istenen Dersim’in doğasına ve çevresine sahip çıkmak için; bu konuda birlikte hareket etmek için Mısletê Dêsımi veya Dünya Dersimliler Birliği gibi bir teşkilata acil ihtiyaç vardır diyoruz.
Evliyaları, ocakları, kutsal dağları, nehirleri, pınarları ve Hızır’ın keçileriyle birlikte Kızılbaşlığın ser çeşmesi olan güzel anavatanımızı ve Hızır dilinin yok edilmesinden zevk alan bir zihniyetin Dersim’e yapacağı kötülükleri engellemek için Mısletê Dêsımi diyoruz.
Bilesiniz ki, eğer anavatan yok edilirse Türkiye diasporasındaki Dersimliler, Avrupa ve dünya diasporasındaki Dersimliler de vatansız göçmenler durumuna düşerler. Bu duruma üzülür ve yabancı ellerde çok acı çekerler. Gerekli önlemleri almak ve vatansız göçmenler durumuna düşmemek için Mısletê Dêsımi diyoruz. Bizler anavatandaki köklerimize sarılıyoruz. Çünkü atalarımız, “Her vas koka xo sero roeno / Her ot kendi kökü üzerinde yükselir”, demişler.
Bilindiği gibi vatanını kaybeden Yahudiler yabancı diyarlarda asırlarca vatansız göçmenler olarak çok ağır acılar çektiler. Sonraları batıda kurdukları “Union der Juden” yani “Dünya Yahudiler Birliği” ismi altında birleşerek yüzyıllık çetin ve fedakar bir mücadele sonunda tekrar eski vatanlarına ulaştılar. Biz Dersimliler vatansız durumuna düşmemek, var olan vatanımızı korumak ve yaşatmak için Mısletê Dêsımi, yani diğer bir değişle Dünya Dersimliler Birliği olarak tüm güçlerimizi birleştirmek istiyoruz.
Tüm kartların yeniden karıştırıldığı Ortadoğu’da halkımızın pusulasız bir gemi gibi okyanusta kaybolmasını engellemek için Mısletê Dêsımi diyoruz.
Vatanımızı sulara gömmek, batırmak isteyenler var. Batan gemiyi en son kaptan terk eder denilir. Ama bileseniz ki vatan bir gemiye benzemez ve vatan bir gemi gibi terkedilemez. Çünkü batan gemiyi insanoğlu yeniden yapabilir ama kaybedilen Dersim’i ulu dağlarıyla ve kutsal nehirleriyle başka bir yerde yapmaya insanoğlunun ve bu gün elinde bulunan üstün tekniğin gücü yetmez. Bundan dolayıdır ki, vatan on bin yolcusuyla batan en değerli gemiden de, tonlarca 24 ayar altından da değerlidir. Çünkü en büyük gemi de, tonlarca altın da insanoğlu tarafından üretilir ama kaybedilen Dersim’i yeniden üretmeye dünyanın gücü yetmez.
Vatanı yok edilen, vatansız duruma düşen bir halkın dili, kültürü, itikadı, sosyal ve siyasal tarihi, onursal belleği zamanla tarih sahnesinden silinir, kaybolup gider. Tarih bu yönüyle yok olan dillerin, kültürlerin; yok olan halkların çöplüğüdür. Tarihin çöplüğüne gömülmemek için tüm Dersimliler olarak Mısletê Dêsımi altında birleşmek istiyoruz.
Bize amacınız ve ilkeleriniz ne diyenlere ben şimdi soruyorum: Barajlar altına gömülmek istenen vatanımızı korumak ve yaşatmaktan daha büyük bir amaç olabilir mi? Yok edilmek istenen anadilimizi, itikat ve kültürümüzün idamesini sağlamak için güç birliği yapmak en önemli bir amaç değil mi?
Sosyal tarihimizi, lisanımızı, itikat ve kültürümüzü, öz vatanımızı korumak ve yaşatmak hepimizin ortak amacı olduğuna göre; bu amaçla yola çıkan Mısletê Dêsımi de hepimizin yani dünyaya yayılmış olan Dersimlilerin ve Dersim dostu demokratların ortak örgütü, ortak aklı, ortak şuurudur.
Tüm umutlarını yitirip miskinler gibi bir köşeye çekilenlere, uğraşmadan teslim olanlara sesleniyoruz: Bu yolda mücadele etmeyenler yenilgiyi baştan kabul etmiş olurlar. Aramıza katılın. Yeteneğinize, mesleğinize göre davanıza el verin, güç verin, davanıza sahip çıkın. Biz Dersimliler bu mücadelenin çok zor olacağının farkındayız. Ama yine de Dersim davasına ait olan hayallerimizi gerçekleştirmek için birleştik. Bize hayalcisiniz diyenler bilmelidir ki; her şey önce hayal kurmakla, düşünmekle başlar. Sonra da hayalleri gerçekleştirmek için çaba harcanır ve başarılı da olunur. Bu tür başarıların tarihte örnekleri çoktur. Bilesiniz ki, bizler Dersim Davası hakkında hayal kurmaya, düşünmeye devam edeceğiz. Umutla ve inatla hayallerimizin gerçekleşmesi için çaba harcamaya devam edeceğiz. Çünkü kazanma olasılığının ancak böyle çetin mücadeleler yoluyla olabileceğinin bilincindeyiz.
Prensipleriniz, ilkeleriniz nedir? Nasıl başaracaksınız diyenlere de cevabımız var: Önce güçlerimizi birleştireceğiz. Şu anda Mısletê Dêsımi-Avrupa adı altında birleşen güçlerimiz hukuk komisyonu, çevre ve doğa komisyonu, itikat kurumu, dil ve edebiyat kurumu gibi birçok konuda kolektif çalışmalarla işlerine devam ediyor. Bir yıl içinde her kesimden Dersimlilerin, Dersim konusunda duyarlı olan insanlarımızın katılacağı büyük Dersim Kongresi’nde bu çalışmaları tartışmaya açacağız ve kurtuluşa giden yolları, yöntemleri, ilkeleri hep birlikte bulacağız. Elimizde İsa’nın sihirli değneğinin olduğunu söyleyemeyiz. Hak verilmez, alınır prensibine inanıyoruz. Sorunlarımızı el ve güç birliğiyle çözebileceğimize inanıyoruz.
DERSİM’DE NELER YAPILABİLİR?
Örgütlenerek güçlerimizi birleştirirsek; örneğin Dersim’in köy ve ilçelerinde bir kampanya ile farkındalık yaratıp Dersimli öğrencilerin ortaöğretimde, fakültelerde anadil derslerine müracaat etmesini sağlayabiliriz. Bir beldede yaklaşık yirmi öğrenci Zazaca-Kırmancki veya Kırdaşki dil dersi talep ederse, o bölgedeki okullara Zazaca dersleri konuluyor ve Zazaca dersi için öğretmen veriliyor. Biliyorsunuz ki geçen öğretim yılında Dersim Üniversitesi’nden 30 Zazaca dersi öğretmeni başarıyla mezun oldu. Bunların görevi anadilimizi öğretmektir. Ama anadil talebinde bulunmak, yani var olan bazı haklarımız kullanmak için örgütlenmek ilk şarttır.
Örgütlü ve güçlü olursak; kendi dilimizi konuşan üç PİR ile Dersim’de bir itikat kurumu oluşturabiliriz. Cem ve cemaatleri, Hızır günlerini, İmamlar orucunu, Gağanı, Hautemal günü gibi inançsal töre ve törenlerimizi ana dilimizi bilen bu pirler ile yerine getirebiliriz. İbadet alanlarında bizim dille başlatılan bu gibi uygulamaların zamanla halkımız içinde anadilimize karşı ilgi de uyandıracağının ve anadilimizin gelişmesine de katkı sunacağının hepimiz farkındayız herhalde.
UNESCO tarafından yok olacak diller listesine alınan anadilimize sahip çıkmak için Mısletê Dêsımi diyoruz. Çünkü anadilimiz ana sütü kadar temiz ve besleyicidir. Çünkü dili yok edilen bir halkın zamanla kendisi de yok olur. Çünkü değişik halkların dilleri güzel, renkli, mis-amber kokulu çiçekler gibidir ve tüm dünyamız için bir güzellik, bir zenginliktir. Biliyoruz ki, dünyaca ünlü lisan profesörleri tüm dünyanın kullanacağı yeni bir dil üretmeye kalktılar ama bunu başaramadılar. Bu nedenle var olan dilleri korumak hem halkımız, hem de insanlık tarihi için çok değerlidir diyoruz. Bu nedenle atalarımız, “Her teyr eve zonê xo waneno / Her kuş kendi dilinde öter”, demişler.
İşsizlikten dolayı Dersim sürekli göç veriyor ve küçülüyor. Bu göçleri durdurmak; Dersim’in sorunlarına çözüm yolu bulmak istiyoruz. Avrupa Birliğinden alınacak Kredilerle Dersim’de arıcılığı, hayvancılığı, bağ ve bahçeciliği geliştirmek, tarımsal verimliliği yükseltmek istiyoruz. Bu nedenle Mıslête Dersim diyoruz. Bir araya gelirsek bu olumlu örnekleri ve yapılacak işleri çoğaltabiliriz. Bu saydıklarım abartı ve hayal değildir. Afyon ilinin Avrupa Birliği Fonundan arıcılık ve hayvancılık için birkaç milyon Avroyu kredi ve hibe olarak aldığını biliyoruz. Dersim niçin birkaç milyon alamıyor? Dersimliler bu konuda proje yapan firmalara ulaşama mı? Veya Dersim’in coğrafyası arıcılık ve hayvancılık yönünden Afyon ilinden daha kötü mü?
Önce örgütlenerek güçlerimizi birleştirmek ve bu gücümüzle önemli işleri başarmak için Dersimli gençleri, kadınları, işçileri, işsizleri, iş adamlarını birliğe ve dayanışmaya davet ediyoruz. Bu değerli ve onurlu mücadele yolunda her duyarlı insanın kendi mesleğine, beceresine; kendi gücüne göre yapacağı işler vardır.
Yazının başında Dersim’in Osmanlı döneminde “var olma mücadelesini” aşiret liderleri ve pirler önderliğinde bir aşiretler federasyonu gibi asırlarca sürdürdüğünü, direndiğini yazmıştım. Bunlar bizim öncülümüz, tarihi köklerimiz ve gerçeklerimizdir. Elbette ki tarihi köklerimize sahip çıkacağız. Ama çağımızda uzmanlaşma vardır. Çağımızda itikat önderlerinin, politikacıların, bilim insanlarının çalışma alanları farklıdır. Çünkü çağımızın ruhu farklıdır. Biliyorsunuz ki, çağımızın ruhu, trendi çoğulcu demokrasilerdir. Çoğulcu demokrasilerde devlet cinsel, etnik, kültürel ve dinsel gruplara eşit davranıyor. Çağımızın modern demokratik devletlerini bu gün papazlar, hahamlar, hocalar, şeyhler yönetmiyor. Çağımızda çoğulcu ve gerçekten laik devletlerin omurgası siyasi partilere dayanır. Çoğulcu ve demokrat devletleri siyasi partiler ve bu partilerde yetişen politikacılar yönetiyor.
Bu gün Avrupa Birliği’nde 30’a yakın devletle birlikte ve bu devletlerin içinde yüzden fazla değişik kültür bir arada yaşayabiliyorsa, Anadolu’da da farklı kültürler birarada; kardeşçe ve barış içinde yaşayabilir. Ki bunun tarihi de vardır ve ilacı da çoğulcu demokrasi ve karşılıklı hoşgörüdür.
Sonuç olarak sahaya inmeden, birliğe ve dayanışmaya katılmadan, tepeden, seyirci kulesinden yapılan eleştiriler fazla bir yarar sağlamaz. Sahaya inip tüm tuzaklara karşı hep birlikte oyun kurmamız, planlar yapmamız lazım. Tüm kartların yeniden karıştığı Ortadoğu’da çağdaş Dersim gelecekteki yerini ve konumunu çoğulcu demokratik kurallar içinde örgütlenip, güçlenerek; tarihi görevlerini yerine getirerek belirleyebilir.
Yeter ki, örgütlenelim. Yeter ki, bir olalım, iri ve diri olalım. Mısletê Dêsımi her duyarlı Dersimli’ye açıktır. Gelin toplantılara ve önümüzdeki yıl yapılacak olan Dersim Kongresi’ne katılın. Eleştiri ve önerilerinizi bu toplantılarda halkımıza sunun ki, hep birlikte tartışalım, sorunlarımıza birlikte çözüm yolları arayalım. Ortak aklın güç ve el birliğiyle kurulacağı, çağdaş demokrasilerde çıkış yolunun, çözümlerin kolektif bir çalışmayla bulunacağının hepimiz farkındayız. Bireysel güzel söylemlerin laf-ı güzaf olarak kaybolup gideceğini de her mantıklı insan biliyor…
Bu nedenlerden dolayı şiarımız:
Örgütlenme, dayanışma, birlik olup güçlenmektir.
Nisan-2017