Vilika Verê Vore bınê hardê bımabarêk de hedi-hedi meleqiye; dıma gıra-gıra vılê xuyê bari bınê vore ra vet kerd derg; bezna xuya rındeke ki osnê dina u olemi, çımê xuye gılori kerdi ra. Hama Vilika Verê Vore çı hêf ke emserr xapiyayvi. Herey hawarê xo biye; gınê puro. Hata ke alaqiyayvi xo, çı hêf ke endi cıra xêr nêdi. Çıke emserr usar kotvi herey; hona hardê bımbarêki ser va u pukeleke, serd u puki hukmê xo ramıtêne.
Hama vilikunê usari serre de reyê peyniya asma gucige de, nejdiyê asma beleke de kerdêne ra; royêne. Bêxata, bêgunay bi. Nafa ki waxte xode roay bi; hama qeydê dina, demê serru çı waxto ke vuriyay bi.
A roza ke vilika ma kerdbi ra, sera tenê waxt vêrdbi ra; tija homete, rozo bımbarek endi bivi alçağ, niştvi gılê koy ra. Dıma ke roz şi çê xo, phepugi Vilika Verê Vore rê da puro. Eke bi sewelete, çı ke serê hardê bımbarêk de esto, bınê mız u dumani de mend, cemediya; bi jê khakıli, qewuriya şi.
Vilika Verê Vore ki zof damiş nêda; can u royê xo onciya we; desınde cemediye: Hêwetu ver vılê xuyo bari na ru (ro); permeliye ru (ro), hên tey şiye. Hata serra bine hên vıleçewt, hên bêkes u bêlangaz, hên bêmırod şiye hewnê de xori ra…
“Vilika Verê Vorê; Xeycane”
Hukmê asma çıley, hukmê zumustoni hona nêverdbi ra. Çı ke na dina de, demê serru na da-des serri bi ke vuriyaybi. Ge-ge zumoston rew vêrdêne ra, ge-ge usar kotêne herey. Nia ke bi; vilikê usari, gul u sosıni, dar u ber, theyr u thurri ki xo sas kerdbi. Xora isonê homete ki rewra xo sas kerdbi.
Heya, asma çeley veciyaybi; asma gucige ameybi. Werte de roz dı roji tija bımabreke ri u cemalê xo rınd osnêne dina u olemi. Hên ke isonê homete, theyr u thurri, qılanciki, qızaboli, vergê yavani, sımorık, lüya dêkbaze bınê na tiji de xo kerdêne germ. Hama honde bi; roz dı roji ra dıma uncia mız u duman ko u qerisu, der u derxanu guretêne bınê xo. Her ca destê na va u pukeleke de nalêne; sero ki eve vijoyu vore vorêne; qat ve qat estêne têser. Dıma ki hawa biyêne paka; sewelete de, desta sodıri de her çi cemediyêne; vore ki biyêne yorğuçe. Sewe ra hata sodır, hata ke rozo bımbarek vejiyêne, dina sero ke çı esto, cemedi ver qewuriyêne, biyêne jê khakıl.
*
Ap Ali ki na sewunê zumustoni de sowa çêyi -sonde ra- koliyunê mojênu ra kerdêne pırr, dıma adır nêne pıra. Sowa hên ke vêsêne, biyêne gıme-gıma sowa; phalangê suri perrêne cı. Dıma şiyêne Hiniyê Sulta Mıstefay[1] ser; burosê xo kerdêne pırrê uwe, ardêne çê; eve na uwe çay nêne ser.
Nafa ki nia kerd; demligo khewe, demligê çinkoy hata lete kerd pırr, nave sowa ser. Eke nia kerd, xo xode fıkıriya; zerrê xora nia viyarna ra: “Ondêr, sewi hona dergiyê; hal ve hal sodır nêbeno; qe-ke nêbo suseyê – dı susey xorê çay bısimine”.
Nia fıkıriya, dıma şi lewê radoni. Gozega radoni tadê, radon kerd ra. Yi serru de radon de jü TRT bi; zownia qanali-menali çinêbi. Nejdiyê Dêsimi de (Mamekiye ve Mazgerd) Radyo Arzin u Erzurumi ve Radyo Amed u Diyarbekiri bi. Coka nia hurdêmina radoni rınd ontêne. Ap Ali ke gozega radoni tadê, radon bi ra, “Türkü” vajiyay; “Yurttan Sesler Korosu” lawıki vatêne. Deqe dıma lawıka ke Ap Ali cıra zof hez kerdêne, a lawıke cıniye. Nafa ke nia bi, çêfê Ap Ali her ke şi ame hurêndi; ey ki çeküyê lawıke ebe qeydê fekê xo lornay: “Yüce dağ başında yatmış uyumuş/ela gözlerini uyku bürümüş…”.
*
Ap Ali na dewe de, bınê na boni de tek-teyna mendbi; serr – dı serri ra avê cêniya xo Fidane şibi restbi Heqiya xo. Ora nat Ap Ali viya mend bi. Endi o ki rınd bivi kokım; ne domanê xo, ne ki tornê xo; kes lewe de nêmendbi. Her jü erjiyaybi jü memeleket; qurvetiye de nona xo dıma vostêne. Hata ke cêniya xo wes biye; merdene zof niamêne vira Ap Ali. Hama ke cêniya xo ke merde, bınê na boni de ke teyna mend, rew-rew merdene amêne viri; xof kotêne zerre, tersêne. Na hal ser, sılxetiye ra zerrê xo ontêne, “ ’malê dina xılımale!” vatêne. Dıma ki; “Dina faniya; kamrê menda ke mare ki bımanu” vatêne, teseliye ve diyağ dêne xo…
*
Uwa serê sova gireyêne; hên ke giriyêne keli sera şiyêne. Ap Ali verê pençerey de serê maqati de roniştaye bi. Çımê xo tevera bi; tever şer kerdêne. Endi lêl kot bi; dewıji amêne şiyêne; is karê xuyê sonde dêne arê. Qılacıku baxçe de serê vore de kerdvi qışte-qışte; verdêne jümini dıme; fekê jümini ra werd guretêne remêne. Ap Ali alaqiya ke uwa çay serê sowa de girina; hurêndiya xora ust ra. Zerê oda de dês de pençerewo de korr bi; uca ra qutiya çay gurête destê xo, zere ra jü dı mırdosê çay est serê uwe; çay dem kerd. Dıma uncia cêra ra şi maqat sero nişt ru. O taw fitika radoni dave pıro: “Düüüt düüüt düüüt; saat 19. Sevgili dinleyiciler; burası Türkiye radyoları ortak yayını; şimdi ana haber bültenini sunuyoruz…”.
Nia se ke xeveri vejiyay; Ap Ali gosê xo rınd nayi radoni ser. Xevera peyniye nia biye: “Doğu Anadolu’da bu yıl çetin kış hüküm sürmektedir…”.
*
Ap Ali axrê a sewe kerd sodır. Sodır sıpêdê ra ki usta ra. Waxtê Rozê Xızıri bi; Ap Ali hirê roji têser Rozê Xızıri guretêne. A roze sıfte kerd. Serê xo kerd pay; xo rınd pist. Çıke zof serd bi; her ca cemed girêdaybi. Ap Ali ke şemığe ra vejiya, ri u cemalê xo hetê bımbarêki ser çarna; eve usulê Raa Heqi derga-derg mıneta xo kerde.
Koliyê çêyi qediyay bi. Ap Ali şi axure; axure ra dariya xo, rêse’ u şiritê xo gurêt hetê merge ser bir rast. Xeyle raye şibi; qefeliyaybi. Vast ke merge de cayê roniso, helmê raoroşiyo. Nat-dotê xode niada hama cayê nêgına çımi ver ke, sero roniso. Her ca nia hawır bınê vore de bi. Heya demê na serre de, na asme de phalangê şiay gınaybi merge ro, hama hona dormê merge her ca nia hawır bınê vore de nalêne.
Jü na çayirê de, na merge de uwe kotbi vore. Tesirê na uwe ra, vore ca ve ca vıleşiyaybi ru; phalangi gınaybe hardê dewreşi. Axrê Ap Ali bınê jü dara şekoke de, sere jü kemere de nist ru. Tenê waxt, derga-derg motê nat-dotê xo bi; çımê xo ke gına vilikunê usari; zerrê xo ont, çımê xo bi pırr. Ap Ali ke nia amêne na yaji u yavan, her tım nia kelacêri biyêne. Çıke serru ra ravêr ebe çêna xo Xeycane mal-gay ardêne na merge de çıraynêne. Yi serru de çêna xo Xeyzane hona qız biye; ozeve biye. Coka, her ke amêne na merge, nia ğeriviya çênunê xo; ilam ke yê Xeycane ontêne.
*
Xeycane, serru ra ravêr zevejiyaybi; bivi veyvıke, şibi suka Mazgerdi. Dıma bivi nêwes; sılxetiye ra bolmisbiyêne. Ap Ali çêna xo tortor ve tortori fetelnê; qenderê çond reyê berde Xarpêt. Hama tortoru çare na nêweşiye de nêdi. Sera tenê waxt vêrdbi ra; Xeycane na dina ra bar kerdbi; şibi restbi Heqiya xo.
*
Nia Xeycane ke ame vira Ap Ali, Ap Ali kot xo ver, çımê xo bi pırr. Hetê ra zerrê xo ontêne, hetê ra kerdêne var; hetê ra ki lornêne: “Xeycana m’; Xeycana m’; ez qedayê to bıjêri. Niade nawo bayê tu amo; tu kotiya? Vengê mı, jivayisê mı nêhesnena; çayê nêvejina nina? Tu, ez nia tek-teyna caverdu şiya…”.
Nia na ha lra tenê berva; dıma dest est cêvê xo ke, desmala xo bıvezo, hêştirünê çımunê xo jüa kero. Seyê ke desmala xo vete, sata xuya ke zıncıle pıra girêdayiya, cêvê yelege dera, a zıncıle vışiye sate gıne hard ro. Naye ser Ap Ali, bi çewt ke sata xo hard ra bıjêro. Seyê ke bi çewt, hên hurêndia xode vıroşki bi mend; çımê xo hard ra şi…
A deqa sate-mate xovira kerde; her ke şi çımê xo bi pırr. Dest est vılê vilika Verê Vore, lesa vilike hard de kerde rast. Dıma çhokunê xo ser nişt ru; rınd bi çewt, bejna vilike ra phaç kerd: “Xeycana m’, çêna m’; vilika mı, nazlıya mı, zaranca mı; dezê cigera zerrê mı!…”
*
Zerrê Ap Ali nia pêro derd u khul bi; serru ra ravêr, 1938’i de esker ameybi dewunê na hardê Dêsımi, hawır çarnay bi. Dewa çê Ap Ali de kam ke kotbi dest, jê mal dowari daybi arê, kerd bi qelfe; berdbi kınarê çhemê Marçige de, mıntıqa Textê Khali de zaw u zeç, pêro qırr kerdbi…
Na sewev ra Ap Ali jü derd u kederê çêna xo Xeycane ver nênalêne; derd u kederê muwa xo Xumare rê, bırayê xo Phıti, waya xo Elife ver ki nalêne. Phıt, o waxt hona donamê soyi biyo; vırara muwa xode biyo. Waya xo Elifê ki çımu ra zeng, porr ra khez biya. Zof çêneka de rındeke biya; phonc serru de ya biya, ya nêbiya…
Tali u tezelê domanunê 38’i ki jê Vilika Verê Vore biyo. Bêwaxt amê na dina têlmase, na dina bêmırode. Ap Ali ki hên; serru ra nat, derdê xo zerrê xode onti. Dıma, na derd u khulê xo tey berdi bınê hardê şiay.
Asmên Ercan Gür
(Tornê Ap Ali)
Eskişahar; asma gulane; serrê 2019.
[1] “Hiniyê Sulta Mıstefay”; dewa Hezırge de, bınê bonunê çê Ap Ali dero; jiarge wo. Dewa Hezırgey ki boverê dewunê Kanu ve Trusmeg u Xosori ya. Nejdiyê suka Mamekiye dera, qeza Mazgerdi ra girêdayiya.